زنبور براکون

 زنبور براکون از خانواده  Braconidae ، زیر خانواده Braconinae و از جنس   Habrobracon (=Bracon)می باشد.

این جنس و به همراه دو جنس Apanteles و Opius بزرگترین جنسهای این خانواده از نظر تعداد گونه می باشند. خانواده  Braconidae  حدودا ۱۵۰۰۰ گونه با ارزش از نظر کنترل طبیعی و کنترل بیولوژیک را دارا می باشد.

اعضای این خانواده داخل، رو و یا نزدیک میزبانهایشان تخم ریزی می کنند و می توانند به مراحل مختلف زیستی میزبانهایش شامل، تخم، لارو، شفیره و حشرات کامل حمله کنند.

این حشرات ( زنبور براکون ) هم بصورت پارازیت داخلی (endoprasitoid) و هم بصورت پارازیت خارجی  (ectoprasitoid) عمل می کنند و میزبانهایشان را از بین می برند.

این زیر خانواده اکثرا لاروهای حشرات با دگردیسی کامل را مورد حمله قرار می دهند و میزبانهای آنها اغلب لارو پروانه ها (Lepidoptera)، سخت بالپوشان (Coleoptera)دو بالان (Diptera) و زنبورهای دسته  Symphyta می باشند.

زنبورهای این زیرخانواده در دسته زنبورهای Idiobiont ectoprasitoid جای دارند به این مفهوم که تمام گونه های این زیر خانواده اکتوپارازتیوئید بوده و میزبان خود را قبل از تخمگذاری بصورت دائم فلج می

نمایند. به عبارت دیگر تخمگذاری پاراتیوئیدهای خارجی دو مرحله ای است: یکی تزریق زهر (vonom) و دیگری تخمگذاری (Oviposition)

  زنبورهای جنس براکون Bracon دارای گونه های متعدد می باشند که مهمترین گونه های گزارش شده در ایران عبارتنداز :

1. B. brevicornis
2. B. hebetor
3. B. greeni

گونه  B.hebetor اکتوپارازتیوئید اجتماعی ایدیوبایانت (ectoparasitoid . gregarious & Idiobiont)  لارو تعدادی از پروانه ها می باشد که برخی از آنها آفات مهم انباری و صحرائی محسوب می شوند.

تا به حال گونه های متعددی برای این زنبور گزارش شده است که برخی از مهمترین آنها عبارتنداز :

• Heliothis armigera
• Ostrinia nubilalis
• Ephestia kuhniella
• Galleria mellonella
• Sesmia cretica
• Chilo partellus
• Plodia interpunctella
• Batrachedra amydraula
• Corcyra cephalonica
• Spodoptera litoralis

گونه های مختلف از آفات انباری و صحرائی دیگر نیز به عنوان میزبان مورد استفاده زنبور براکون قرار می گیرند ولی اهمیت این زنبور در حال حاضر در برنامه مبارزه بیولوژیک علیه آفت پنبه بوده که بصورت

تلفیقــی همراه بــا زنبـور تریکـوگراما جهت مبـارزه با کـرم قوزه پنبـه (Heliothis armigera) مورد استفاده قرار می گیرد.

شکل شناسی زنبور  B. hebetor

این زنبور قهوه ای تیره تا روشن بوده و زنبورهای زمستان گذاران که در ابتدای فصل زراعی ظاهر می شوند نسبتا تیره می باشد پاها معمولا نسبت به قسمتهای دیگر بدن روشن تر می باشد و دو شکلی جنسی بارزی بین زنبور نر و ماده مشاهده می شود به این مفهوم که زنبورهای نر و ماده از لحاظ شکل ظاهری با هم تفاوت دارند. ماده ها تخمریز باریک و بلند و تیره رنگی به طول  ۸/۰ – ۷/۰ میلیمتر در انتهای شکم دارند و شکم ماده ها متورم تر از نرها می باشد.

نرها معمولا کوچکتر و شکم باریکتری نسبت به ماده ها دارند. و تعداد بند شاخک در زنبورهای نر ۲۱ عدد (همراه با پدیسل و اسکاپ) و در ماده ها ۱۶ عدد می باشد.

شاخک از بین چشمهای مرکب منشاء گرفته و چشمهای ساده و برجسته به تعداد سه عدد در فرق سر قرار دارند. تخمهای زنبور کشیده و باریک بطول ۲/۰ میلیمتر و برنگ سفید شیری می باشد.

پاهای جلویی زنبور براکون  نسبت به پاهای میانی و عقبی کوچکتر است و پای عقبی قوی تر از پاهای دیگر می باشد. پاهای جلویی بزرگتر و به شکل مثلثی با استگمای تخم مرغی شکل و تیره رنگ کاملا مشخص و روی بال و همچنین حاشیه آن از موهای ظریفی پوشیده شده است.

بالهای عقبی کاردی شکل و همانند بال رویی از موهای ظریفی پوشیده شده است لارو زنبور به رنگ صورتی که دارای سه سن لاروی می باشد. و شفیره ها داخل پیله های سفید رنگی تقریبا به طول ۴-۳ میلیمتر تشکیل می شوند.

زیست شناسی زنبور  B. hebetor

زنبورهای براکون بطور طبیعی در مزارعی که کمتر دستخوش سمپاشی قرار گرفته اند وجود دارند و لارو پروانه ها را پارازیت می نماید. نتیجتا آفات بسیاری در اثر فعالیت زنبورها کنترل می شوند. حشرات ماده زنبور هنگام پارازیت نمودن لارو، ابتدا تخم ریز خود را وارد بدن لارو نموده و با تزریق زهر (venom) در ناحیه سیستم عصبی باعث فلج شدن لارو می گردند لاروهایی که فلج شده اند بصورت زنده ولی غیرمتحرک تا مدتها زنده می مانند ولی دگردیسی آنها متوقف می شود تا توقف پوست اندازی میزبان باعث جلوگیری از طرد شدن تخمها و لارو پارازیت شود.

زنبورهای ماده بعد از فلج کردن میزبان روی بدن آنها تخم گذاری می کنند (اکتوپارازیت). تخمها پس از ۲-۱ روز تفریح شده و لاروهای زنبور شروع به تغذیه از محتویات داخل بدن میزبان می نمایند.

پس از طی دوره لاروی (سه سن لاروی) که به مدت ۴-۳ روز به طول می انجامد لاروهای زنبور میزبان را ترک کرده و در کنار میزبان تبدیل به شفیره می شوند دوره شفیرگی ۵-۴ روز می باشد و بعد حشره بالغ از داخل شفیره خارج می گردد.

در شرایط حرارتی ۱± ۲۹ درجه سانتیگراد و رطوبت ۵ ± ۶% سیکل زندگی زنبور از تخم تا حشره بالغ ۱۱- ۹ روز بطول می انجامد. بعد از خروج زنبورهای بالغ از شفیره اغلب حدود ۲-۱ روز طول می کشد تا زنبورهای ماده خارج شده، جفت گیری و آماده تخم ریزی شوند. طول عمر زنبور ماده جفت گیری کرده حدودا” ۳۵-۲۰ روز و عمر زنبورهای نر کوتاه در حدود ۵-۱۰ روز بر حسب شرایط متفاوت می باشد.

تعداد تخم ریزی زنبور ماده بطور متوسط روزانه ۱۲-۸ عدد و گاهی اوقات از ۲۵-۱۵ عدد در روز مشاهده شده است. اکثر تخم ریزیهای زنبور در ۱۰ روز اول بعد از بارور شدن انجام می گیرد، تعداد کل تخم گذاشته شده توسط یک زنبور ماده حدودا” ۱۵۰-۱۰۰ عدد می باشد.

زمستان گذرانی بصورت حشره بالغ بوده و در طی سال می تواند ۱۴-۱۳ نسل تولید کند. زنبور بالغ هنگام خارج شدن از شفیره برای تغذیه و جفت گیری گرایش بسیار شدیدی بطرف نور دارد. در نتیجه فراهم آوردن شرایط نوری مناسب توسط لامپ مهتابی، باعث افزایش قدرت باروری زنبور می گردد. همچنین دارای قدرت پراکنش بالا و شعاع پرواز بسیار زیاد تا حدود یک کیلومتر می باشد.

تهیه وتدوین: گروه توسعه کاربرد عوامل بیولوژیک سازمان حفظ نباتات