کشاورزی ارگانیک

کشاورزی ارگانیک یک سیستم تولید محصولات غذایی بدون استفاده از کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌ها، هورمون‌ها و افزودنی‌های شیمیایی است. آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز با روش‌های غیرشیمیایی مانند تناوب، کود سبز، کنترل زیستی مدیریت می‌شوند. اهداف کلی کشاورزی ارگانیک تولید مواد غذایی با کیفیت بالا در مقادیر کافی، بر اساس سازگاری با طبیعت و محیط زیست است.

طبق گزارش صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی، کشاورزی ارگانیک در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ در اکثر نقاط جهان از جمله کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال رشد بوده و رویه‌های اجرایی تولید، نظارت و صدور گواهینامه در این کشورها به شدت تکامل یافته است. از سوی دیگر، این تحولات شگرف در اکثر جوامع، به ویژه کشورهای توسعه یافته، مواد غذایی سالم‌تر و باکیفیت‌تر را برای مردم فراهم کرده است.

کشاورزی ارگانیک در ایران

ایران به دلیل اقلیم‌های متنوع از یک سو و تنوع بالای محصولات کشاورزی و دامی از سوی دیگر، ظرفیت‌ها و قابلیت‌های زیادی برای توسعه کشاورزی ارگانیک دارد که می‌تواند به قطب منطقه‌ای و منبع جهانی برای تولید محصولات ارگانیک با ارزش مانند پسته، انار، زعفران، خرما، انجیر و گیاهان دارویی تبدیل شود. همچنین با توسعه وگسترش تولید و مصرف غذای سالم به عنوان یک ضرورت حیاتی می‌توان سلامت مردم را در مواجهه با گسترش روزافزون بیماری‌های تهدید کننده ناشی از تغذیه نامناسب تضمین کرد.

اولین طرح ملی ایران برای ترویج کشاورزی پایدار در سال ۱۳۷۴ با عنوان استفاده بهینه از کودها و آفت‌کش‌ها آغاز شد. این طرح یک برنامه ده ساله بود که بیشتر با هدف کاهش باقیمانده‌ مواد سمی در محصولات کشاورزی انجام شد که پس از ۱۰ سال نتوانست به اهداف خود برسد. عمدتاً به دلیل پایین بودن مشارکت کشاورزان، روند ارتقای کشاورزی ارگانیک در ایران هنوز در مراحل اولیه خود است.

علیرغم مزایای فراوان کشاورزی ارگانیک، نتایج مطالعات موردی متعدد نشان می‌دهد که میزان پذیرش روش‌های ارگانیک با کمتر از یک درصد همچنان در بین کشاورزان ایرانی در مقایسه با کشورهای اروپایی بسیار پایین است. اکثر مطالعات در مورد مشکلات و چالش‌های محصولات ارگانیک نشان داده‌اند که مسائل بازاریابی و فروش چالش‌های اصلی برای تولید مواد غذایی ارگانیک هستند. مشکلات تولیدکنندگان مواد غذایی ارگانیک را می‌توان در دو سطح سرمایه‌گذاری و صنعت بیان کرد.

چالش‌های موجود در سطح سرمایه‌گذاری:

  فقدان سیاست‌گذاری سازمان‌یافته برای بازارها و مشتریان

 عدم اجرای استراتژی‌های بازاریابی بهینه برای تنوع و توسعه محصول

 عدم استفاده از تبلیغات مدرن و علمی

چالش‌های موجود در سطح صنعت:

 عدم حمایت مالی از سوی دولت‌ها

 عدم اعتماد به برندهای ارگانیک در سطح ملی

 فقدان مهارت‌های راهبردی در بین مدیران در زمینه بازاریابی

 اطلاع‌رسانی و صدور گواهینامه

برای توسعه و گسترش کشاورزی ارگانیک علاوه بر فقدان طرح بلند مدت صحیح در بخش ارگانیک ایران، به مواردی چون عدم وجود دانش و مهارت کافی کشاورزان و کارشناسان، نبود بازار فروش تخصصی محصولات ارگانیک و عدم پذیرش این نوع کشاورزی توسط کشاورزان به دلایل اقتصادی نیز می‌توان اشاره کرد.

شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد افزایش پذیرش کشاورزی ارگانیک می‌تواند مزایای زیست‌محیطی، اجتماعی و مالی متعددی را به همراه داشته باشد. با اصلاح الگوی مصرف در بین مصرف کنندگان داخلی، برگزاری همایش‌ها و تجلیل از کشاورزان پیشکسوت و موفق ارگانیک، خرید تضمینی و بیمه محصولات ارگانیک  می‌توان به طور چشمگیری به روند پیشرفت و گسترش کشاورزی ارگانیک در ایران کمک کرد.

منابع:

Karimi Alavijeh,  M.R. 2019. The Pattern of Development of Organic Products in Iran. International Journal of Economic Perspectives, Volume 11, Issue 247-255

Soltani, Sh., Azadi,H.,Mahmoudi, H., & Witlox, F.2013. Organic agriculture in Iran: Farmers’ barriers to and factors influencing adoption. Renewable Agriculture and Food Systems: 29(2)